Sfeerverslag | 3 mei Dag van Empathie 2019
Op 3 mei 2019 organiseerde Stichting Nederland Wordt Beter (NLWB) voor de zevende keer de jaarlijkse Dag van Empathie. Deze dag werd in 2012 door NLWB in het leven geroepen met als doel empathie te bewerkstelligen, en wordt jaarlijks gevierd op 3 mei. Het is in de loop der jaren een inclusief begrip geworden dat diverse Amsterdammers en mensen uit alle windrichtingen trekt om samen te komen en naar elkaar te luisteren.
Ook dit jaar nodigde NLWB diverse sprekers en artiesten uit om hun persoonlijke verhaal te delen en te vertellen wat empathie voor hen betekent. Het is een dag waar er meer nadruk wordt gelegd op de gelijkenissen die we met elkaar hebben dan op de verschillen die tussen ons bestaan. De sprekers legden daarom voor een dag hun activisme opzij en stelden zichzelf open en bloot naar een publiek met een luisterend oor.
Voor het eerst vindt de Dag van Empathie plaats in Pakhuis de Zwijger, en al snel is het duidelijk dat dit de nieuwe thuisbasis is geworden wanneer het publiek vol vertrouwen binnenloopt. De avond wordt afgetrapt door host Ben de Hosselaar en op de grote schermen wordt er live getekend wat er op het podium gebeurt. Voordat de sprekers worden aangekondigd, worden de initiatieven en activiteiten in het zonnetje gezet die voorafgaand aan het evenement hebben plaatsgevonden: de interactieve kunstinstallatie “Deze woorden zouden begraven moeten worden” georganiseerd door Operatie Periscoop, “Still I Rise” georganiseerd door Jongeren Media Lab en “Ontmoet de eilanden van IJburg” georganiseerd door Alle Kleuren Oost, De Groene Beweging en De Binnenwaai.
De eerste spreker is Ashaki Leito, oprichter van Miss Black Hair Nederland, radio host, tour guide, en sinds kort ook moeder. Naast alle dingen die ze doet, is haar rol als moeder het belangrijkste onderdeel van haar identiteit geworden. Ze begint haar verhaal met de woorden zelfverzekerd, vrolijk en sterke vrouw en vertelt hoe ze als een vrouw die doelgericht door het leven gaat vaak de titel “pittig” krijgt. Als sterke vrouw heeft zij geleerd om emoties niet te veel te laten zien en is ze altijd bewust geweest van hoe haar uiterlijk niet past bij de norm. Om haar licht niet te fel te laten schijnen, is haar focus jarenlang geweest om aan de droom van anderen en aan hun definitie van ‘sterke vrouw’ te werken. Maar sinds ze moeder is geworden is ze dit begrip langzamerhand voor zichzelf aan het bijschaven; ‘Ik mag oké zijn, ik mag mezelf zijn.” Ze leert een nieuwe kant van zichzelf kennen waar het oké is om verdrietig te zijn en dit aan de buitenwereld te laten zien. Deze nieuwe kwetsbaarheid die ze in zichzelf heeft gevonden laat haar een nieuwe vorm van ultiem geluk ervaren, “Vrijheid is voor mij bij de tramhalte voluit te zingen en te dansen zonder schaamte, en af en toe een traantje laten.”
De volgende spreker is Eddy Terstall, filmmaker en auteur van het Vrij Links-manifest. “Wie heeft mij het meest geïnspireerd in relatie tot empathie? De twee mensen die het dichtst bij me staan.” Hij vertelt over hoe zijn opa en stiefvader hem beiden hebben gestimuleerd om een sociaal mens te zijn. Zijn opa was een communist, een simpele man die werkte in de haven en belangrijk vond dat rijkdom gedeeld moest worden. Zijn stiefvader was een hippie, een sociaal democraat die vrijheid en reizen heel belangrijk vond. Twee mannen die beiden iets tegen elkaars levensfilosofie hadden maar toch via verschillende ideologieën elkaar vonden en leerden accepteren. De band tussen zijn opa en stiefvader heeft hem geleerd hoe respect en vooral empathie belangrijk zijn in het omgaan met elkaar.
Anna Runne, winnaar Beste Singer-Songwriter van Nederland neemt ons mee in haar kwetsbaarheid met een muzikaal intermezzo achter haar piano. Terwijl ze zingt wordt de zin uit het refrein “I’ll find my own way out” door de illustrator live getekend op de grote schermen. “Als empathie het delen is van emotie, dan komt dat het meest tot zijn recht in de sportschool, want iedereen is aan het afzien.” Ze vertelt over haar sportschool in Rotterdam-West, waar zij in een korte tijd bevriend is geraakt met een Surinaamse fitnessinstructeur in de zestig, een man met overgewicht die al vijf jaar lang vrijwilliger is en een meisje met syndroom van Down. Ze deelt hoe, nadat ze een aantal weken niet was gaan sporten, haar vrienden haar samen hebben opgebeld om te vragen of het wel goed met haar ging. “Dat is empathie voor mij. Dat is fantastisch.”
We luisteren verder naar Hasna el Maroudi, journalist, columnist en medeoprichter van magazine Lilith. Ze deelt een persoonlijk verhaal over haar familiegeschiedenis en hoe weinig daar in huize El Maroudi over werd gesproken. Haar vader was een zwijgzame man, maar als hij een verhaal vertelde kreeg hij iedereen stil. “Zijn moeder was een feministe van het eerste uur. Mijn achternaam betekent ook politieagente, El Maroudi. Omdat mijn oma de allereerste politieagent in Marokko was, kun je dat geloven?” Omdat er zo weinig door haar ouders gesproken werd over de familiegeschiedenis, verweven zij en haar broer alle flarden van losse verhalen met een flinke dosis fantasie. Feiten en fictie liepen dwars door elkaar. Elke keer als ze iets vertelde over haar familie doemde er een stemmetje op in haar achterhoofd dat vroeg “Weet je dat wel zeker, Hasna?” Omdat ze daar zo erg aan begon te twijfelen begon ze ook te twijfelen aan wie ze zelf was. Haar oma was namelijk geen politieagente maar een weduwe die streng en rechtvaardig was en weigerde om te hertrouwen. “Niemand in het dorp durfde haar aan te spreken, net zoals niemand in het dorp een politieagent durfde tegen te spreken.” Ze vertelt verder over het respect en de bewondering die ze had voor haar ouders die als arbeidsmigranten naar Nederland kwamen en hoe ze opgroeide in Rotterdam-Zuid. “Huiselijk geweld, criminaliteit groot en klein, gezinnen die moesten rondkomen van een inkomen ver onder het minimum: in de wijk waarin ik opgroeide gebeurde het allemaal. Maar wat haar het meest is bijgebleven is hoe iedereen in de buurt elkaar opving en hoe de deuren altijd open stonden voor anderen. Als ze leest over vluchtelingen doet het haar hieraan denken: hoe harten en deuren helaas voor deze mensen gesloten worden omdat ze niet als mensen worden gezien.
Ook Anne Fleur Dekker, opiniemaker en schrijver, deelt een heel persoonlijk verhaal met het publiek. Empathie is voor haar een lastig begrip, omdat ze gewend is om situaties vanuit haar eigen perspectief te bekijken. Ze groeide op zonder broers of zussen in een Joods gezin en had verder geen familie omdat die allemaal tijdens de Tweede Wereldoorlog waren vermoord. “Ik verweet mijn ouders dat ik Joods ben en dat ze mij gemaakt hadden, omdat er toch niemand was, ik voelde me ontzettend alleen.” Ze vertelt dat ze hierdoor boos opgroeide en haar verdriet als troefkaart gebruikt in situaties om empathie te krijgen. Maar tegelijkertijd beseft ze hoe deze kaart ongeldig is, omdat ze er niet altijd van uit kan gaan dat mensen om haar heen niet empathisch zijn. Empathie oproepen door familieverhalen te vertellen werkt niet, ze vindt dat de oplossing is om elkaar als familie te kiezen. “Iemand helpen die niet zo aardig tegen je is, dat is empathie.” Ze gelooft dat we elkaar hard nodig gaan hebben met de opkomst van extreem rechts en pleit daarom om over onze eigen vooroordelen heen te kijken en meer focus te leggen op onze overeenkomsten. “Laten we elkaar kiezen als familie, ook als we elkaar niet aardig vinden. Laten we elkaar redden als we midden in de nacht in de problemen zitten.”
Tsead Bruinja, dichter des vaderlands, trapt het tweede intermezzo af met poëzie. “Hoe meer we van elkaar zien, hoe meer we voor elkaar kunnen betekenen.” Het publiek luistert aandachtig terwijl de illustrator de gedichten live op de schermen uitbeeldt.
Host Ben de Hosselaar nodigt de sprekers opnieuw uit om plaats te nemen op het podium om met het publiek in gesprek te gaan. Verhalen worden over en weer gedeeld door een mooie interactie met de mensen in de zaal. Er wordt geconcludeerd dat we ons moeten omringen met mensen die anders zijn en denken om ons te helpen groeien. We zijn niet gelijk, we zijn gelijkwaardig en worden niet gelijk behandeld dus dit moeten we niet vergeten. Laten we dat wel erkennen en daarop verder bouwen.
Het panelgesprek wordt afgesloten met een prachtige performance door singer-songwriter Nana Fofie. Met heel veel soul zingt zij over liefde en vertelt ze na afloop dat vrijheid haar zoektocht is geweest naar de combinatie van haar roots met muziek.
Als kers op de taart rond Atta de Tolk, schrijver en woordkunstenaar, de avond af met een samenvatting in de vorm van Spoken Word. De verhalen van alle sprekers en artiesten komen samen tot één, “Als je dichterbij komt, dan pas komen we verder. Relativeer de ruis, richt je op relaties, dan representeer je niet alleen op de dag, maar het gedrag van empathie.”
Verslag: Rachel Rumai Diaz
(Freelance schrijver // Dichter & Mede-oprichter van De Vrouwenkamer)
Fotograaf: Dustin Thierry
