TERUGBLIK 3 MEI DAG VAN EMPATHIE 2021: “Empathie in tijden van crisis”.
Met bijdragen van Vincent de Kom, Job Cohen, Janet Ramesar, MC Winne, Ellen Brudet, Marieke Lucas Rijneveld, Joost Janmaat en Jerry Afriyie.
De Nationale Dag Van Empathie is op 3 mei 2012 door de Stichting Nederland Wordt Beter in het leven geroepen. Dit naar aanleiding van oplopende discussies rondom anti-zwart racisme en Zwarte Piet en de Nationale herdenking 4 en 5 mei. Hiermee hoopt de organisatie meer respect, begrip en empathie te kweken tussen de verschillende bevolkingsgroepen die in Nederland samenleven. Het thema van de avond is empathie in tijden van crisis. De opzet was er vooral één van mooie verhalen, optredens en gesprekken, waarbij dit onderwerp in elke willekeurige verschijningsvorm, bij een diversiteit aan personen de grote gemene deler is.
Door: Robin Austen
Een diversiteit aan verhalen
Het hoofdprogramma in Pakhuis de Zwijger begon met een indringend verhaal van Janet Ramesar, één van de vele gedupeerden van de toeslagenaffaire. Een verhaal dat niet alleen gaat over het leed dat haar is aangedaan, maar ook over de moeilijke doorstart, die ze samen met andere benadeelden heeft gehad. Haar verhaal gaat vooral over het tonen van empathie vanuit de verschillende overheidsinstanties. “Het in de huid kunnen kruipen van iemand anders en medemenselijkheid kunnen tonen”.
Verzetsstrijder Anton de Kom werd vorig jaar opgenomen in de canon van de Nederlandse geschiedenis. Het verhaal van zijn achterkleinzoon Vincent, gaat over het Nederland van de vorige eeuw, over crisis, verbinding, tegen de stroom ingaan en over een gedeelde geschiedenis.
Vincent de Kom vertelt het verhaal van de Winterswijkse burgemeester Bosma, die in 1932 een geheime brief schrijft aan de Centrale Inlichtingendienst. Politieagenten uit zijn korps wisten hem te melden dat er in de drukbezochte dorpskroeg een welbespraakte, zwarte man had gesproken over het onmenselijke racisme dat in de Verenigde staten van Amerika plaatsvond, waarbij negen jonge zwarte mannen werden verdacht van verkrachting en veroordeeld tot de doodstraf, terwijl ze onschuldig waren. De zwarte man wilde laten zien wat de mensheid werd aangedaan. Praten over het perspectief van zwarte mensen in de koloniën en het racisme dat daarmee samenhing werd hem niet in dank afgenomen en was reden genoeg voor de Nederlandse overheid om hem- Anton de Kom -te volgen, te schaduwen en te beschouwen als buitengewoon gevaarlijk. Dit weerhield hem er niet van om te blijven volhouden en te blijven strijden voor een menswaardig bestaan van mensen, ongeacht hun kleur en achtergrond. Zijn strijd voor empathie, door empathie duurde voort. Uiteindelijk betaalde hij deze strijd met de hoogst mogelijke prijs. Hij overleed in april 1945 in het Duitse concentratiekamp San Bostel. Empathie was volgens de Kom een uitweg en na de weerstand volgde vervolgens weer empathie.
‘Winne’ is de artiestennaam van Winston Bergwijn. De succesvolle rapper, leverde ook zijn bijdrage in Pakhuis de Zwijger met zijn optreden. Lotgenoten en Brand New Day zijn de titels van twee tracks die vervuld zijn van engagement. Hiermee geeft de artiest blijk van z’n maatschappelijke betrokkenheid én dat hij z’n ogen en oren niet sluit voor wat er om hem heen gebeurt.
Een dag van empathie voor heel Europa
Ook Job Cohen laat zijn licht schijnen over het thema van deze dag. De voormalig Burgemeester van Amsterdam, staat vooral bekend als iemand die ‘overal en altijd’ de verbindingen blijft zoeken. Cohen opent met de mooie uitspraak ‘het vreemde vinden wij vreemd van Abel Hertzberg.” Mensen die elkaar nauwelijks kennen, vanwege hun diverse culturele achtergronden, maken vaak boogjes om elkaar heen. De enige manier om die boogjes te veranderen in echte verbinding is, dat ze elkaar leren kennen”. Empathie is volgens Cohen een prachtig middel om elkaar te leren kennen. “Luisteren naar en jezelf openstellen voor een ander, daar gaat het vooral om. Ook in de oorlog speelde empathie een rol, maar dan bij het verzet”. Volgens Job Cohen zou 3 mei niet alleen in Nederland een nationale dag van empathie moeten zijn, maar zelfs in Europees verband geïnstitutionaliseerd moeten worden.
Inleven in de breedste zin van het woord
Caroll Sastro is voorzitter van het Platform Gehandicapten Zuid-Oost en activiste – in de breedste zin van het woord- die jarenlang strijd levert voor inclusiviteit op verschillende fronten. Sastro schetst een schrijnend beeld van de bijna onzichtbare mechanismen, die het voor gehandicapten- met name in Covid tijd- haast onmogelijk maakten om normaal te kunnen functioneren. Ze maakt daarbij in niet mis te verstane bewoordingen duidelijk dat empathie óók betekent: “rekening houden met het feit, dat in het leven van een gehandicapt persoon, een heleboel ‘ogenschijnlijk’ normale en alledaagse dingen bij lange na niet vanzelfsprekend zijn”.
“Inleven in personages en op die manier eigenlijk zo dicht mogelijk in hun huid kruipen is voor mij de manier om empathie te tonen” vertelt de gepassioneerde schrijver en dichter Marieke Lucas Rijneveld. De dichter draagt twee gedichten voor. Het prachtige en kwetsbare troostzoekers gaat vooral over de menselijke ongemakken waar eenieder zich deels in kan herkennen. Alles is bewoonbaar, het tweede gedicht ontkiemde zich na de commotie, als gevolg van Rijnevelds nominatie door uitgeverij Meulenhoff om het gedicht van Amanda Gorman The hill we climb te mogen vertalen. Het gaat de poëet in het laatste gedicht vooral om inleving en begrip. Inleving en begrip voor het feit dat anderen zich in dit geval beter kunnen inleven, in de essentie van Amanda Gormans woorden.
Dat de dag van empathie, geenszins een provocatie is, bewees Joost Janmaat van het 4 en 5 mei comité met zijn aanwezigheid in Pakhuis de Zwijger. Janmaat toonde zich oprecht blij en vereerd om onderdeel te mogen zijn van de negende editie van de viering van deze bijzondere dag, die voor hem aanvoelde als “een natuurlijke programmering die bij 4 en 5 mei hoort”.
Een missie die nog niet volbracht is
Als laatst schoven Ellen Brudet en Janet Ramesar -die aan het begin van de uitzending al aan het woord was- aan bij het gesprek dat, door mediator van de avond Nadia Moussaid, op kundige wijze werd geleid. Ellen Brudet is oprichter en bedenker van Coloured Goodies, een unieke winkel in Amsterdam – Noord, waarin diversiteit het ‘unique selling point’ is.
Ramesar doet andermaal een beroep op de overheid om als centrale instelling veel meer empathie te tonen naar de benadeelden. Ze benadrukt dat ze de last van het woord ‘gedupeerde’ niet meer kan torsen en dat ze vooral beschouwd wil worden als een normaal mens en niet als slachtoffer, evenals de vele anderen die hier last van hebben gehad.
Ellen Brunet had een belangrijke motivatie voor het beginnen voor een winkel met kinderspeelgoed, waarbij er niet vanuit een ‘wit perspectief’ wordt gedacht. “Simpelweg meer kleur in de maatschappij. Het gaat niet alleen om poppen met een kleur, maar ook om poppen met het downsyndroom of een huidaandoening. Op zo’n manier toon je empathie naar mensen die er ‘ogenschijnlijk’ anders uitzien. Door ze zichtbaar en normaal te maken, laat je zien dat ze ertoe doen en toon je empathie” aldus Brunet. Ze komt met anekdotes die soms pijnlijk duidelijk maken hoe belangrijk empathie-het gevoel van erkend en gehoord worden- is in deze maatschappij en dat deze missie-voor meer empathie- nog lang niet volbracht is.
Empathie is net WI-FI
De laatste spreker van de avond is mede-initiatiefnemer Jerry Afriyie, die namens Stichting Nederland Wordt Beter terugkijkt op deze avond. Hij is bijzonder ingenomen en ervaart ‘kippenvelmomenten’ bij de verschillende sprekers.” Uiteindelijk wil je naar een punt toe waar de nationale dag van Empathie een ingeburgerd begrip is. De mensenrechtenactivist benadrukt nog een keer dat de dag van empathie vooral een versterking is van 4 en 5 mei”.
De charismatische Afriyie is behalve activist ontegenzeggelijk ook dichter en dat blijkt uit z’n poëtische samenvatting van het thema en de avond ” Empathie is net als WI-FI; hoe verder van de bron, hoe minder sterk de verbinding”. Mooier en zinvoller kun je zo’n avond niet afsluiten.
Verslag: Robin Austen
Fotograaf: Luciano Boterman
“Over 3 Mei Dag van Empathie
Jaarlijks organiseert Stichting Nederland Wordt Beter in samenwerking met Pakhuis de Zwijger op 3 mei de Nationale Dag van Empathie. In een gevarieerd programma met speeches, muziek en poëzie delen Nederlanders hun verhaal met Nederland. De Dag van Empathie is bedoeld om mensen in aanraking te brengen met verhalen van hun stads- en landgenoten, met wie ze wellicht op het eerste gezicht weinig gemeen lijken te hebben. Maar wanneer je elkaar ontmoet, blijk je meer van jezelf in de ander te herkennen dan je dacht. Meer info: www.dagvanempathie.nlBekijk de uitzending van 3 mei Dag van Empathie 2021 via HIER”
